Dla wielu z nas udane życie seksualne jest jednym z czynników pozwalających stworzyć dobry związek. Seksualność człowieka jest jednak tematem niezwykle złożonym i u każdego wygląda inaczej. Niektórym do pełnej satysfakcji seksualnej nie wystarcza kontakt z drugą osobą, lecz potrzebują konkretnych przedmiotów czy sytuacji, które wyzwalają u nich podniecenie. Mówimy wówczas o fetyszyzmie. Przyjrzyjmy się bliżej temu zjawisku.
Czym jest fetyszyzm, przyczyny jego powstawania
Fetyszem nazywamy przedmiot, sytuację lub element otoczenia wywołujący u fetyszysty pełną satysfakcję seksualną. Fetyszem może być część ciała (stopy, dłonie), element garderoby (pończochy, rajstopy, obcisłe spodnie, rękawiczki, bielizna, buty itp.) czy konkretna sytuacja (stosunek w miejscu publicznym, użycie przemocy). Tak naprawdę podniecać może wszystko, niektóre fetysze są bardziej powszechne, inne dość nietypowe i występujące rzadko. Przyczyny powstawania fetyszyzmu są niezwykle złożone i u każdej osoby mogą być inne. Co szczególnie interesujące, mechanizmy te wciąż nie zostały do końca poznane. Najczęściej mówi się, że fetyszyzm pojawia się w okresie dojrzewania i nabywania pierwszych doświadczeń seksualnych, często zupełnie nieświadomie. Niektórzy pacjenci są w stanie precyzyjnie wskazać konkretne przeżycie, na które zareagowali podnieceniem lub erekcją i które było dla nich przyjemne. W efekcie później szukali właśnie tego rodzaju przeżyć bo wiązały się u nich z uzyskaniem satysfakcji.
Fetyszyzm występuje w tej samej grupie, co inne zaburzenia preferencji seksualnych (parafilie).
Objawy fetyszyzmu i ich wpływ na związek
Większość z nas ma w głowie pewne wyobrażenia i fantazje związane ze współżyciem seksualnym. Realizowane w rzeczywistości mogą uatrakcyjnić i wzmocnić relację z partnerem, jeśli odbywają się za jego zgodą. Czasem jednak zdarza się, że partner odczuwa podniecenie wyłącznie wówczas, gdy w czasie stosunku pojawia się obiekt jego podniecenia (pończochy, buty itp.), sama obecność drugiej osoby nie wystarcza do odbycia stosunku lub jest niesatysfakcjonująca. Fetyszyzm rozpoznaje się wówczas, gdy fascynacja seksualna danym obiektem trwa dłużej niż pół roku, wzbudza dyskomfort oraz utrudnia lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Zwykle najbardziej popularne fetysze stają się urozmaiceniem życia erotycznego w związku. Kolorowe pończochy, fantazyjna bielizna, wysokie buty czy modne gadżety już od wielu lat cieszą się uznaniem. Wszystko jest w porządku, jeśli owe akcesoria dopełniają stosunek seksualny lub są elementem gry wstępnej. Jeśli jednak dominują życie erotyczne, zaś partner domaga się ich stale i bez nich nie odczuwa podniecenia - wówczas pojawia się poważny problem. Dla drugiej osoby może to być nieprzyjemne przeżycie - najczęściej czuje się ona odtrącona a jej potrzeby pomijane. Dla fetyszysty najważniejszy jest bowiem kontakt z określonym przedmiotem, nie zaś z drugą osobą.
Partnerka jednego z fetyszystów podczas wizyty u seksuologa trafnie określiła swoje odczucia mówiąc: "odnoszę wrażenie, że mój narzeczony kocha się z moimi pończochami a nie ze mną".
Nietrudno się domyślić, że takie zachowania wpływają na związek bardzo negatywnie i mogą doprowadzić do jego rozpadu.
Czy fetyszyzm trzeba leczyć? Metody terapii
Występowanie wymienionych objawów fetyszyzmu może być wskazaniem do konsultacji u lekarza seksuologa, seksuologa klinicznego, lekarza psychiatry lub uznanego psychoterapeuty certyfikowanego.
Konsultacja obejmuje przeprowadzenie szczegółowego wywiadu mającego na celu poznanie rozwoju psychoseksualnego pacjenta oraz ustalenie, czy konkretny przypadek wymaga podjęcia leczenia. W tym celu przeprowadzający wywiad może zlecić również dodatkowe badania.
Trzeba jednak zauważyć, że leczenie fetyszyzmu (parafilii) nie zawsze jest konieczne - stosuje się je przede wszystkim w przypadku, gdy dane zachowania są zabronione przez prawo i są realizowane bez zgody partnera (pedofilia, ekshibicjonizm, voyeuryzm czy frotteryzm). Po pomoc zgłaszają się na przykład osoby, które mają świadomość problemu i nie chcą zrobić komuś krzywdy lub popełnić czynu zabronionego. Inną grupę stanowią osoby, które zostały zobowiązane do odbycia terapii (np. nakazem sądowym) ponieważ złamały prawo. W takim przypadku terapia będzie konieczna i - jeżeli jest prowadzona skutecznie oraz regularnie - pozwala osiągnąć zamierzone efekty.
Stosuje się tutaj najczęściej terapię poznawczo-behawioralna, która obejmuje poznanie systemu myślowego pacjenta oraz zmianę występujących u niego schematów myślowych. Terapia może obejmować również wprowadzenie innych elementów i technik, w zależności od konkretnego przypadku. Ma charakter długoterminowy i może być prowadzona zarówno w warunkach stacjonarnych, jak i zamkniętych.
W niektórych przypadkach konieczne może być zastosowanie leczenia farmakologicznego, którego celem jest osłabienie lub wygaszenie popędu seksualnego. Leczenie takie odbywa się pod stałą kontrolą lekarza-specjalisty.
W przypadku osób, których zachowania seksualne i fetysze nie są zabronione prawnie, terapię stosuje się zdecydowanie rzadziej. Osoby takie najczęściej w ogóle nie zgłaszają się do lekarza. Zwykle konsultację podejmują na prośbę osoby najbliższej (partnerki), dla której fetysz partnera stanowi problem. Osoba taka argumentuje, że czuje się pomijana lub wykluczona przez partnera gdyż istotą kontaktu seksualnego jest nie ona sama lecz przedmiot wywołujący podniecenie. Często zdarza się, że fetyszysta w ogóle nie może odbyć stosunku seksualnego, jeżeli nie pojawi się w nim przedmiot fetyszu. Jego partnerka może poczuć się odtrącona, niedowartościowana, zmęczona takim zachowaniem bliskiej osoby. Również tutaj możliwa jest terapia poznawczo-behawioralna lub terapia dla par.
Leczenie fetyszyzmu jest wskazane także u osób, które nie są w stanie nawiązać relacji z drugim człowiekiem ponieważ kontakt zastępuje im właśnie obiekt ich fetyszu. Osoby takie często czują się nierozumiane, samotne, mogą borykać się z uczuciem wstydu lub problemami natury psychicznej.
Wielu ekspertów podkreśla jednak, że zachowania seksualne realizowane za obopólną zgodą dorosłych i w pełni świadomych partnerów nie stanowią powodu do niepokoju zaś realizowane z udziałem dodatkowych przedmiotów (fetyszy) mogą prowadzić do wzrostu podniecenia i urozmaicenia życia seksualnego. Warto jednak pamiętać, że nie ma dwóch takich samych osób i każdy przypadek należy traktować indywidualnie dlatego jeśli coś nas martwi - warto rozważyć wizytę u specjalisty.
